Makaleler

Tasarımda Ergonomi

Ergonomi terimi Yunanca iş anlamına gelen “ergos” ve yasa anlamına gelen “nomos” sözcüklerinden türemiştir.
 

Uluslararası Ergonomi Kurumu (IEA) ergonomiyi şu şekilde tanımlamaktadır:
 

“Ergonomi ya da İnsan Faktörleri Mühendisliği, insanın refahını, mutluluğu ve genel sistem performansını geliştirecek bilgi ve teoriyi bulmayı, uygun yöntemlerin uygulanmasını ve bir sistemin diğer elementler ve insanlar arasındaki etkileşimlerini temelde anlamaya çalışan bilimsel bir disiplindir.”
 

Ergonomi ;  insanların yaptıkları işte kullandıkları aletler , kullandıkları eşyalar, çalıştıkları ortam arasında uygunluk olmasıdır. Eğer bu uygunluk sağlanırsa kişiler üzerinden stres kalkar. Daha rahat olurlar, işlerini daha hızlı ve kolay yaparlar. İş kazaları minimum olur. Burada sadece fiziksel uygunluktan söz edilmemektedir. Aynı zamanda psikolojik ve diğer bakımlardan da uygunluk kastedilmektedir. Bu nedenle ergonomiye bazı ülkeler ve ABD de “insan faktörleri” denmesi de doğrudur.
 

 “İnsan faktörleri”, yani “ergonomi” insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının en uygun hale getirilmesini amaçlayan uygulamalar bütünüdür. Bu ilişki kişinin bedensel, ruhsal özelliklerini göz önüne alır. İnsan eğilimlerinin, yeteneklerinin ve kısıtlılıklarının bu ilişkideki rolü üzerinde durur. Bu değerlendirmelerin sonucunda elde edilen verileri insan-makine sistemlerinin tasarımında, iş yeri ve çalışma ortamının düzenlenmesinde kullanır . Ergonomi genel anlamda yaşamın insana uydurulmasını hedef almıştır.
 

Ergonomik deneyimlerin bilimsel hale getirilmesi ilk kez F.W.Taylor tarafından yapılmıştır. Mühendis ve psikolog olan Gilberth’ler ise hareket konusunda çalışmalar yapmışlardır.
 

Ergonomi ilk olarak 1949 yılında Murrell tarafından Oxford Üniversitesi’nde birçok bilim insanıyla görüştüğü sırada önerilmiş ve kabul edilmiştir.
 

1961 yılında Stockholm’de Londra’da uluslararası bir ergonomik kurul kurulma kararı alınmıştır.
 

Ülkemizde ise 1960′ların sonlarına doğru İTÜ ve Çalışma Bakanlığı Türkiye’de ergonomi alanında incelemelere başlamışlardır.
 

Ergonomik üretimde amaç; ürünün pazarlanabilmesi için, üründen istenilen teknik yeterliliğin yanında güncel ve çekici olması, ayrıca birbirinden farklı bu iki olgunun sentezi sayesinde Pazar şansı olan bir ürün üretilmesidir. Küresel pazarda var olmak için marka olmak, marka olmak için özgün ve insan kullanımına en uygun tasarıma sahip olmak gerekmektedir.

Bir tepsinin genişliği, çocuk arabasının katlandığında otomobilin bagajına sığabilmesi, kadın makyaj ürünlerinin kolay kullanımı, bıçakların ağırlık dengesi, bir müzik aletinin uzun süreli kullanımda bedende zarar verici etkilere sebep olmaması, bir çaydanlığın tek elle taşınabilmesi, ayakkabıların hava aldırması, yerin şok etkisini azaltması v.b. ergonomik tasarımlarla sağlanır.
 

Minibüse bindiğinizde dizleriniz ön koltukla konsol arasına sıkıştıysa,  mutfakta tezgah yüksekliği nedeni ile sırtınız ağrıyorsa , çalıştığınız ofiste koltuk belinizi ağrıtıyorsa bilin ki tasarımcı ergonomik tasarım yapmamış demektir.
 

Toplumsal beğeniler, ihtiyaçlar, yaşam tarzı ve kişilerin fiziksel yapısı ülkeden ülkeye farklılıklar gösterir. Bu nedenle örneğin otomotiv sektörü Avrupa, Amerika ve Uzakdoğu için aynı aracı kullanıcı beğeni ve ergonomisine göre uyarlar. Japonya’daki ev ile Amerika’daki ev boyutu ve kullanım alanları da farklıdır.

Özel insanlar için de ergonomi farklılık gösterir. Örneğin engelliler için, yaşlılar için ve çocuklar için ergonomi ve yaşam ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle, 2012 ve 2013 yıllarında üst üste iki yıldır, İMMİB Endüstriyel Tasarım Yarışmasında “engelli, yaşlı ve çocuklarımız için tasarım” ana temalarında düzenlendi. Çünkü daha güzel bir yaşama hepimizden daha fazla ülkemizdeki engelli, yaşlı ve çocuklarımızın ihtiyacı olduğunu düşünüyoruz.
 

Bize özgü, ülkemize özgü bir alışkanlığımız var. İnce belli bardakla çay içmek. Hepimiz çocukluğumuzdan beri binlerce kere çay bardağını elimize almış, kullanmışızdır. Estetik kadar, ergonominin de önemine çay bardağı iyi bir örnektir. Ülkemizde tasarlanmış 5 tane çay bardağı resmini sizlerle paylaşıyorum.
 

Sizce hangisi hem estetik hem de ergonomik ?

Herkese güzel demlenmiş çay tadında günler dilerim…