Makaleler

Tasarım Satınalma Sanatı

İLK KEZ DIŞARIDAN TASARIM DESTEĞİ ALACAK FİRMALAR İÇİN SATIN ALMA REHBERİ

Geçen hafta ziyaret ettiğim firmanın düştüğü duruma hem üzüldüm, hem de içimden isyan etmek geldi. Orta ölçekli bir Kobi olarak ilk kez tasarım yaptırmak istemişler. Sözleşme yapmadan peşinat verip işe başlanmış ama 6 ay geçmesine rağmen tasarım bitirilememiş. Firmanın düştüğü duruma üzülmemek elde değil. İsyanım ise hizmet vereceğini taahhüt eden firmaya. İlk kez tasarım yaptıracak firmayı ve projeyi iyi analiz edip çok daha özenli çalışması gerekiyordu. Hem zaman, hem para kaybı, asap bozukluğu da cabası . Lafı uzatmayayım bu nedenle dışarıdan tasarım hizmeti alacak firmalar için sürecin sağlıklı yürümesi için yapmamız gerekenler hakkında bir yazı yazma ihtiyacı duydum. Aslında bünyesinde tasarım bölümü olup daha önce dışarıdan tasarım desteği almamış firmalar da bu konuda tecrübesizler. Zaman zaman proje yoğunluğuna girebiliyorlar, ya da çalışan sayısı yada kalitesi yetersiz kalabiliyor. Bu nedenle dışarıdan tasarım desteği almayı hepimizin öğrenmesi gerekiyor. Şunu unutmamak lazım ki bugün Türkiye’nin sayılı Ar-ge Merkezlerinin bir çoğu düzenli olarak bizlerden tasarım ve mühendislik desteği alıyorlar. Hem açık inovasyon açısından değerli hem de zaman zaman sıkışan proje yoğunluğunu dışarıdan hizmet almadan aşma şansları yok. Çok güzel sinerji oluşuyor.

Konumuza dönersek ister ürün geliştirme bölümümüz olsun isterse olmasın ilk kez dışarıdan tasarım desteği almayı düşünüyor isek aşağıdaki konulara dikkat etmekte fayda var.
 

FİRMA SEÇİMİ;
Tasarım firması seçiminde öncelikle kendi yapınızı, tasarım ihtiyacınızı iyi tespit edip eksiklerinizle birlikte sizi tamamlayacak, sizinle uyumlu çalışacak firmaya öncelik vermek gerekiyor. Burada en büyük eksiklik referansları  yeterince incelememek ve referanslarla konuşmamak oluyor. Klasik söylenen firma tanıtımlarına değil, firmanın geçmişte yaptığı ve başarı ile tamamladığı tasarımları kendi projenizi karşılaştırmamız gerekiyor. Çalışanlarımızı işe alırken nasıl geçmiş işyeri yöneticisini arıyorsak, tasarım yaptıracağımız firmadan da referans firma yetkili kişi isimlerini öğrenip, aramak ve doğrudan sizin gibi hizmeti alan taraftan verileri doğrulatmak yerinde olacaktır. Soracağınız soru da çok kısa; “Aldığınız hizmetten memnun musunuz?”

Kuvvetli bir mühendislik altyapınız yoksa endüstriyel tasarım orijinli firmalardan uzak durun. Unutmayın ki endüstriyel tasarımcılar güzel sanatlar mezunu kişilerdir. Firma bünyenizde mekanik tasarımı yapacak mühendisleriniz varsa tabii ki endüstriyel tasarımcılarla çalışılmalıdır. Bu konuda ülkemizde birçok yetenekli isim mevcut. Aksi halde geçen hafta ziyaret ettiğim firma gibi dış kabuk görseli ve render görüntüler çıkar ama devamı gelmez bir türlü… Tasarım, kalıp ve üretim ayağınız zayıf yada daha da kuvvetlendirmek istiyorsanız mühendislik ağırlıklı bir firma sizi mutlu edecektir.  Yine de her mühendis her şeyden anlayacak diye bir kural yok. Her işte olduğu gibi uzmanlaşma burada da önemli… 
 

TEKNİK ŞARTNAME;
Firma seçiminden sonra tasarım hizmet alım sözleşmesinin en önemli eki teknik şartnamedir. Firma olarak üründen beklediğiniz tüm özellikleri yazmalısınız. Bunun yanında kullanılacak komponent listesi, ürünün uyması gereken standartlar, teknik yeterlilikler yazılmalıdır. Ayrıca ürünün rakip ürünlere göre rekabeti yakalaması için gereken hedefler de mutlaka yazılmalı ve net olunmalıdır. Örneğin ürün ağırlığının orantısal azaltılması, parça sayısı, montaj süresini kısaltması v.b. . Ölçülebilir ve tasarım kabulünde kılavuz olacak teknik şartname hem sizin için hem de tasarımı yapacak firma için çok değerli bir belgedir. Tasarım tekliflerini teknik şartname ile almamız hem kurumsallığımızı hem de işe hakimiyetimizi gösterecektir.
 

AR-GE PROJE SÖZLEŞMESİ;
Hizmet alım sözleşmesi karşılıklı imzalanmadan kesinlikle işe başlanmamalı. Böylece sözleşme detayları tanımlarken tasarım sürecini bir bütün olarak tekrar kontrol etme ve eksiklerimizi de tamamlamış oluruz.

Sözleşme içeriği aşağıdaki detayları kapsamalı;

1-Sözleşmenin amaç ve hedefleri: Yapılması planlana iş detayları ile tanımlanmalı ve rakamlarla desteklenen hedeflere sahip olmalıdır.

2-Proje bedeli ve Ödeme planı: İşin bitirilmesi sonrası işin nasıl teslim edileceği ve kabulü ile ödemenin ne zaman ve ne şekilde yapılacağı belirtilmeli.

3-Gizlilik  : Proje boyunca Ar-Ge projesinin gizliliğin sağlanması Türkiye’de çok dikkat edilmeyen bir konu olup esasen en önemli konu başlıklarından biridir. Tasarım firması çalışanları yanı sıra dataların ve oluşan Ar-ge projesinin korunması için firma içi bilgisayar altyapısı gizliliği sağlamalıdır.  Bu bilgileri 3. Şahıslardan koruyacak şekilde yapılanmalıdır.

4- Proje süresi ve cezai şartlar: Her ne kadar tasarım ve Ar-ge projelerinde zaman yönetimi değişkenlik potansiyeli içerse de zaman hedefleri mutlaka sözleşmede yazılmalı ve gecikme halinde cezai şartlar tanımlanmalıdır. Böylece Tasarım hizmeti alacağınız firmanın ciddiyetini ve performansını kestirmeden proje başlangıcında anlamış olursunuz. Kendine güvenen ve altyapısı kuvvetli firmalar zaman hedefleri ve cezai şartları kabul edecektir. Tabii maksat üzüm yemek olduğundan proje kaynaklı makul sebeplerden kaynaklanan gecikmeler sebebi ile  ilave süre uzatımına gidilebilir.

5-Fikri ve sınai haklar: Proje veren olarak proje süreci ve sonucunda ortaya çıkan buluşların sahibi siz olmalı ve hizmet aldığınız firmanın hak iddia etmemesi için gerekli maddeler sözleşmeye eklenmelidir.

Herkesin tasarıma ama özellikle iyi ve iş görecek doğru tasarımlara ihtiyacı var. Amacımız iyi tasarımı yakalamak olduğundan iyi tasarımın 10 ilkesini tekrar hatırlatmak istiyorum;
 

• İyi tasarım yaratıcıdır.
• İyi tasarım ürünü kullanışlı yapar.
• İyi tasarım estetiktir.
• İyi tasarım ürünü anlamamıza yardımcı olur.
• İyi tasarım fazla öne çıkmaz.
• İyi tasarım dürüsttür.
• İyi tasarım dayanıklıdır.
• İyi tasarım son detayına kadar uyumludur.
• İyi tasarım çevrecidir.
• İyi tasarım mümkün olduğunca az tasarımdır.

Günümüzde iyi tasarıma sahip olmak firmalar açısından hiç bu kadar değerli olmamıştı. Rekabet yoğunluğu ve şekli gittikçe artıyor. Tek bir çıkış yolumuz var. O da iyi bir tasarım. Bağımsız mühendislik firmaları ve tasarımcıların ülkemizde pozitif ayrımcılıkla büyümesi için herkesin desteği gerekiyor. Bağımsız mühendislik firma ve tasarımcıların büyümesi ülkemizin menfaatinedir. Zira özellikle ufak ve orta ölçekli şirketlere katma değerli tasarımları yapacak olan bizleriz. Tasarım bölümü kurmak pahalı bir iştir. Tasarım bölümünü ve projesini yürütmek ise insana ve tecrübeye dayalı olarak kalitesi artar yada azalır. Son zamanlarda çalıştığımız Ar-ge merkezleri ve ana sanayiler yanında Kobi’lerin de eski yıllara göre KOSGEB desteklerinden daha fazla yararlandığını gözlemliyorum. Herkes bir arayışta. Çok da mutlu oluyorum. Zira büyük firmalarımız tasarım işini layığı ile yıllardır yapıyorlar. Tasarım işinin tabana yani kobilere yayılması ise yeni trend ve memleket meselesidir. 

Hepimizin aynı gemide olduğu bilinci ve ülkemizi seven bireyler olarak herkese zamanında biten ve hedefi yakalayan Ar-ge projeleri ve tasarımlar diliyorum ..